Bài thơ thể hiện hể hiện tâm trạng cô đơn và nỗi hoài cổ của tác giả trước cảnh vật nơi đèo Ngang. Qua đó còn thể hiện được sự yêu mến non sông đất nước của tác giả. Cảnh vật trên đèo của tác giả mô tả vô cùng tiêu điều và hoang sơ. Qua đó cũng nói lên nỗi buồn cô đơn của nhà thơ.

- Đề tài: Thiên nhiên và quê hương đất nước

- Thể thơ: Thất ngôn bát cú

- Bố cục:

+ Phần 1 (hai câu đề): Cái nhìn chung về cảnh vật Đèo Ngang

+ Phần 2 (hai câu thực): Cuộc sống của con người ở Đèo Ngang

+ Phần 3 (hai câu luận): Tâm trạng của tác giả

+ Phần 3 (hai câu kết): Nỗi cô đơn đến tột cùng của tác giả

- Thời gian: bóng xế tà (buổi chiều tà)

- Không gian: Đèo Ngang

- Âm thanh: con quốc quốc, cái gia gia

- Sự vật: Cỏ cây chen đá, lá chen hoa, chú tiều, chợ bên sông, con quốc quốc, cái gia gia, trời, non, nước.

- Tâm trạng nhớ nước, nhớ nhà, nhớ quê hương của tác giả. Đó cũng chính là tâm trạng hoài cổ của nữ sĩ.

- Tâm trạng cô đơn, trống vắng, lẻ loi một mình đối diện với chính mình giữa vũ trụ bao la, rộng lớn.

- Từ tượng hình: lom khom, lác đác

- Từ tượng thanh: quốc quốc, gia gia

=> Tác dụng:

- Nhà thơ muốn nhấn mạnh vào sự nhỏ bé của con người trước thiên nhiên rộng lớn. Con người chỉ nằm là một chấm buồn lặng lẽ giữa một thiên nhiên rộng lớn. Thiên nhiên mới là trung tâm trong bức tranh đèo Ngang.

- Bộc lộ nỗi lòng nhớ thương của mình với đất nước, quê hương.