STT

Tên con vật kì ảo

Những đặc điểm khác thường

1

Trăn tinh

Có nhiều phép lạ, thường ăn thịt người

2

Đại bàng

Khổng lồ, quắp công chúa vào hàng, đánh nhau với Thạch Sanh,

Hồn trăn tinh và đại bàng lang thang , gặp nhau bàn cách báo thù Thạch Sanh. Chúng vào kho của nhà vua ăn trộm của cải mang tới quẳng ở gốc đa để vu vạ cho Thạch Sanh.

STT

Tên đồ vật kì ảo

Đặc điểm, tác dụng

1

Bộ cung tên bằng vàng

Sau khi trăn tinh bị Thạch Sanh giết nó hiện nguyên hình là 1 con trăn khổng lồ để lại bên mình 1 bộ cung tên bằng vàng. Thạch Sanh dùng cung tên bắn đại bàng cứu công chúa, bắn cũi sắt cứu Thái tử con vua Thủy Tề.

2

Cây đàn thần

Tiếng đàn giúp Thạch Sanh được giải oan, giải thoát giúp cho công chúa biết nói, vạch mặt Lý Thông. Đó là tiếng đàn công lí thể hiện quan niệm và ước mơ của nhân dân. Tiếng đàn làm cho quân 18 nước chư hầu phải cởi giáp xin hàng. Đó là vũ khí đặc biệt để cảm hóa kẻ thù. Tiếng đàn là đại diện cho cái thiện và yêu chuộng hòa bình.

3

Niêu cơm thần

Niêu cơm vạn người ăn cũng không thể hết. Thể hiện tấm lòng nhân đạo yêu chuộng hòa bình của nhân dân ta.

Hành động của Lý Thông

Hành động của Thạch Sanh

+ Lừa Thạch Sanh thế mạng cho mình.

+ Lừa để cướp công giết trăn tinh.

+ Lừa để cướp công giết đại bàng, cứu công chúa.

→ Lừa lọc, xảo quyệt

+ Tin lời đi canh miếu thay.

+ Tin lời trăn tinh của vua.

+ Tin lời xuống hang cứu công chúa.

→ Cả tin, thật thà

+ Lợi dụng tình anh em kết nghĩa bóc lột sức lao động của Thạch Sanh. 

+ Cướp công và hãm hại Thạch Sanh nhiều lần.

→ Tàn nhẫn, vô lương tâm

+ Bị Lý Thông hãm hại rất nhiều lần nhưng không trả thù, cho về quê làm ăn.

→ Vị tha, nhân hậu

+ Tìm cách giết hại Thạch Sanh để cướp công, lấy công chúa.

+ Không chịu làm, lợi dụng sức lao động Thạch Sanh.

→ Tiểu nhân, độc ác

+ Giết trăn tinh.

+ Giết đại bàng.

+ Cứu công chúa, thái tử con vua Thủy Tề. 

+ Dẹp 18 nước chư hầu. 

+ Giỏi võ nghệ, đàn...

→ Anh hùng, tài giỏi

+ Là kẻ bạc nhược, thấp kém

→ đại diện cái ác.

+ Là con người cao cả

→ đại diện cái thiện.

Kết thúc: Bị sét đánh chết hóa bọ hung.

Kết thúc: Cưới công chúa, nối ngôi vua.

Kết cục của mẹ con Lý Thông

Nhận xét

Bản do Huỳnh Lý và Nguyễn Xuân Lân kể

Giải thích nguồn gốc của con bọ hung 

Bản do Anh Động kể 

Giải thích nguồn gốc của con ễnh ương 

STT

NGHĨA

CỦA THÀNH TỐ 1

NGHĨA

CỦA THÀNH TỐ 2

NGHĨA CỦA TỪ

1

gia: nhà 

tài: của cải

gia tài: Của cải riêng của một người hay của một gia đình

2

gia: nhà

tiên: Trước, sớm nhất

gia tiên: Tổ tiên của gia đình; những người thuộc thế hệ đầu, qua đời đã lâu của gia đình.

3

gia: nhà

truyền: Trao, chuyển giao

gia truyền: Được chuyển giao, được truyền lại qua các thế hệ trong gia đình.

4

gia: nhà

cảnh: Hiện trạng nhìn thấy, tình cảnh

gia cảnh: Hoàn cảnh của gia đình.

5

gia: nhà

sản: Của cải

gia sản: Của cải, tài sản của gia đình.

6

gia: nhà

súc: Các loại thú nuôi như trâu, bò, dê, chó, …

gia súc: Các loại thú nuôi như trâu, bò, dê, chó,… trong gia đình.

STT

ĐOẠN TRÍCH CÓ TỪ NGỮ CẦN XÁC ĐỊNH NGHĨA 

NGHĨA CỦA TỪ NGỮ

1

Thạch Sanh đã xả xác nó ra làm hai mảnh. Trăn tinh hiện nguyên hình là một con trăn khổng lồ và để lại bên mình một bộ cung tên bằng vàng.

hiện nguyên hình: Trở về hình dạng vốn có

2

Hồn trăn tinh và đại bàng lang thang, một hôm gặp nhau bàn cách báo thù Thạch Sanh. Chúng vào kho của nhà vua ăn trộm của cải mang tới quẳng ở gốc đa đề vu vạ cho Thạch Sanh. Thạch Sanh bị bắt hạ ngục.

vu vạ : Đổ tội cho người khác (tội mà người đó không làm)

3

Mọi người bấy giờ mới hiểu ra tất cả sự thật. Vua sai bắt giam hai mẹ con Lý Thông lại giao cho Thạch Sanh xét xử. Chàng rộng lượng tha thứ cho chúng về quê làm ăn.

rộng lượng : Tấm lòng rộng rãi, dễ tha thứ, cảm thông với những sai lầm, tội lỗi,… của người khác.

4

Thạch Sanh xin nhà vua đừng động binh. Chàng một mình cầm cây đàn ra trước quân giặc. Tiếng đàn của chàng vừa cất lên thì quân sĩ của mười tám nước bủn rủn tay chân, không còn nghĩ gì được tới chuyện đánh nhau nữa.

bủn rủn : Không thể cử động được do gân cốt như rã rời ra.

STT

ĐOẠN TRÍCH CÓ TỪ NGỮ CẦN XÁC ĐỊNH NGHĨA

NGHĨA CỦA TỪ NGỮ

1

Một hôm có người hàng rượu tên là Lý Thông đi qua đó, nghỉ ở gốc đa. Thấy Thạch Sanh gánh vê một gánh củi lớn, hắn nghĩ bụng: “Người này khoẻ như voi. Nếu nó về ở cùng ta thì lợi bao nhiêu”. Lý Thông lân la gợi chuyện rồi gạ cùng Thạch Sanh kết nghĩa anh em.

- Khỏe như voi: Rất khỏe, khỏe khác thường.

-  Lân la: Từ từ đến gần, tiếp cận ai đó.

- Gạ: Chào mời, dụ dỗ làm việc gì đó.

2

Còn Lý Thông hí hửng đem thủ cấp của con yêu quái vào kinh đô nộp cho nhà vua.

- Hí hửng: Vui mừng thái quá.

3

Đến cuối hang, chàng thấy có một chiếc cũi sắt. Một chàng trai khôi ngô tuấn tú bị nhốt trong đó, chàng trai đó chính là Thái tử con vua Thuỷ Tề.

- Khôi ngô tuấn tú: Diện mạo đẹp đẽ, sáng láng.

4

Về phần nàng công chúa bất hạnh, từ khi được cứu thoát đưa về cung thì bị câm. Suốt ngày nàng chẳng nói, chẳng cười, mặt buồn rười rượi.

- Bất hạnh: Không may, gặp phải những rủi ro khiến phải đau khổ.

- Buồn rười rượi: Rất buồn, buồn lặng lẽ.

Hành động của người em 

Hành động của người anh

+ Thức khuya, dậy sớm, cố gắng làm lụng. 

+ Không ta thán. 

+ Đợi cho chim ăn xong bay đi mới lên cây hái. 

+ Người vợ nói: “Ông chim ơi, ông ăn như thế còn gì là khế của nhà cháu nữa! Cây khế nhà cháu cũng sắp hết quả rồi đấy, ông ạ!” 

+ Nghe lời chim may một túi vải, bề dọc, bề ngang vừa đúng ba gang. 

+ Trèo lên lưng chim. 

+ Thấy hang sâu và rộng không dám vào chỉ dám nhặt ít vàng, kim cương ở ngoài rồi ra hiệu cho chim bay về.

+ Lười biếng, bao nhiêu công việc khó nhọc đều trút cho vợ chồng em. 

+ Chiếm hết của cải, ruộng vườn chỉ để lại cho em một gian nhà lụp xụp và 1 cây khế ngọt. 

+ Thấy chim lạ đến thì hớt hải chạy ra. 

+ Tru tréo lên: “Cả nhà tôi trông vào cây khế, bây giờ chim ăn ráo ăn tiệt thì tôi cậy vào đâu”. 

+ Cuống quýt bàn cãi may túi. Mới đầu định mang nhiều túi nhưng sợ chim không ưng nên chỉ may 1 túi nhưng to gấp 3 lần túi của người em. 

+ Người chồng tót ngay lên lưng chim còn người vợ vái lấy, vái để chim thần. 

+ Hoa mắt vì của quý. Vào trong hang lại càng mê mẩn tâm thần, quên đói, quên khát, cố nhặt vàng và kim cương cho thật đầy tay nải, dồn cả vào ống tay áo, ống quần, lê mãi mới ra khỏi hang. Đặt tay nải dưới cánh chim rồi lấy dây buộc chặt vào lưng chim và cổ mình.

STT

CÂU CÓ TỪ NGỮ CẦN XÁC ĐỊNH NGHĨA 

NGHĨA CỦA TỪ NGỮ 

1

Quanh năm hai vợ chồng chăm chút cho nên cây khế xanh mơn mởn, quả lúc lỉu sát đất, trẻ lên ba cũng với tay được. 

- mơn mởn: (xanh) non, tươi

- lúc lỉu: (trạng thái) nhiều quả trên khắp các cành.

2

Từ đó ròng rã một tháng trời, hằng ngày chim cứ đến ăn vào lúc sáng sớm làm quả vợi hẳn đi.

- ròng rã: (thời gian) kéo dài, liên tục.

- vợi hẳn: Giảm đi đáng kể.

Động từ hoặc cụm động từ thể hiện hành động của vợ chồng người em: 

+ Nghe lời chim, May một túi

+ Trèo, trèo lên lưng

+ Không dám vào, chỉ dám nhặt ít

Nghĩa của những động từ hoặc cụm động từ đó: 

+ Lắng nghe và làm theo lời chỉ dẫn của chiml; Từ tốn, biết điểm dừng

+ Ôn tồn, bình tĩnh

+ Cẩn trọng, từ tốn, không tham lam.

Động từ hoặc cụm động từ thể hiện hành động của vợ chồng người anh: 

+ Cuống quýt bàn cãi may túi, định may nhiều túi.

+ Tót, tót ngay lên lưng.

+ Hoa mắt vì của quý, mêm mẩn tâm thần, quên đối, quên khát, lấy thêm, cố nhặt vàng và kim cương.

Nghĩa của những động từ hoặc cụm động từ đó:

+ Tham lam, nôn nóng, vội vã, rối rít do bị cuống, không bình tĩnh.

+ Vội vã, sỗ sàng, thô lỗ; di chuyển lên một nơi khác bằng động tác rất nhanh, gọn và đột ngột.

+ Tham lam vô độ, mất hết lí trí; tâm trí, tinh thần không còn tỉnh táo hoặc quá say mê đến mất bình tĩnh. 

Nhân vật

Đặc điểm

Biểu hiện

Mẹ của Sọ Dừa

Yêu thương con

Dù buồn vì con không ra hình người, bà vẫn giữ con lại nuôi lớn, đặt tên là Sọ Dừa

Sọ Dừa

- Ngoan ngoãn, chăm chỉ

- Thông minh

- Xin mẹ đi chăn bò cho phú ông

- Đỗ Trạng nguyên, được vua cử đi sứ; Trước khi đi lường trước nguy hiểm cho vợ.

Cô Út

Hiền lành, thương người

Đối đãi tốt với Sọ Dừa, đem lòng yêu và gả cho chàng.

Hai cô chị

- Kiêu kì

- Độc ác

- Hắt hủi Sọ Dừa, “bĩu môi” khi thấy Sọ Dừa đem sính lễ tới.

- Đẩy em gái xuống biển.