Phương pháp: Đọc, tìm ý. 

Cách giải: 

Nhân vật trữ tình anh hiểu câu nói “Tồn tại hay không tồn tại” là:  

- Hành động hay không hành động,  

- Nhận thức hay không nhận thức,  

- Tác động vào cuộc đời hay quay lưng lại nó? 

Phương pháp: Vận dụng kiến thức về biện pháp tu từ. 

Cách giải: 

Biện pháp tu từ là: điệp cấu trúc cú pháp Thời gian - đó là … những 

Phương pháp: Phân tích, lý giải, tổng hợp. 

Cách giải: 

Nội dung 2 dòng thơ:  

- Con tàu, tấm vé, ban mai lên đường: thể hiện khát vọng lên đường, dấn thân, nhập cuộc.

- Đó là thái độ tích cực, sống hết mình với cuộc đời của nhà thơ. 

Phương pháp: Phân tích, lý giải, tổng hợp. 

Cách giải: 

Nhận xét về lẽ sống của tác giả trong đoạn trích:  

- Đoạn thơ là lời tuyên ngôn về lẽ sống: yêu thương và cống hiến; hành động, nhận thức và làm chủ cuộc đời;  chủ động dấn thân, nhập cuộc…  

- Thái độ sống đúng đắn, tích cực của một trái tim yêu đời tha thiết; chiến thắng nỗi sợ thời gian bằng lí tưởng  sống nhiệt huyết. 

Phương pháp: Vận dụng kiến thức đã học về cách làm một đoạn nghị luận xã hội.

Cách giải: 

* Xác định vấn đề nghị luận: Sống là hành động. 

1. Mở đoạn: Giới thiệu vấn đề 

2. Thân đoạn: Triển khai vấn đề

- Sống là hành động thực chất là nói tới sự chủ động, năng động trong cuộc sống, nói tới sự linh hoạt nhập  cuộc, trải nghiệm và đổi mới. 

- Lối sống hành động có ý nghĩa với cá nhân và xã hội: 

+ Với cá nhân: làm chủ cuộc đời, nắm bắt được cơ hội, khẳng định được giá trị bản thân, thành công. Khắc  phục thói quen và thái độ “há miệng chờ sung”, dựa dẫm,…. 

+ Với xã hội: thúc đẩy sự phát triển xã hội, theo kịp xu thế mới,… 

- Phê phán những con người bảo thủ, trì trệ, ngại đón nhận cái mới, ỷ lại, sống trong cuộc đời tù đọng.

- Bài học nhận thức và hành động: chuẩn bị tốt nhất về mọi mặt từ tinh thần đến kiến thức và các kỹ năng thiết  yếu phù hợp với thời đại. Thay đổi tư duy và nhận thức và sẵn sàng hành động,… 

3. Kết đoạn: Bài học nhận thức và hành động 

Phương pháp:  

- Phân tích (Phân tích đề để xác định thể loại, yêu cầu, phạm vi dẫn chứng). 

- Sử dụng các thao tác lập luận (phân tích, tổng hợp, bàn luận,…) để tạo lập một văn bản nghị luận văn học. Cách giải: 

Yêu cầu hình thức: 

- Thí sinh biết kết hợp kiến thức và kĩ năng làm nghị luận văn học để tạo lập văn bản.

- Bài viết phải có bố cục đầy đủ, rõ ràng; văn viết có cảm xúc; diễn đạt trôi chảy, bảo đảm tính liên kết; không  mắc lỗi chính tả, từ ngữ, ngữ pháp. 

Yêu cầu nội dung: 

I. Giới thiệu chung 

- Kim Lân là cây bút văn xuôi tiêu biểu của nền văn học Việt Nam. Các sáng tác của ông thiên về chủ đề nông  thôn và người nông dân nghèo với ngòi bút phân tích tâm lý nhân vật tài tình. 

- Vợ nhặt là một trong những tác phẩm xuất sắc của Kim Lân viết trong bối cảnh nạn đói năm 1945. Tác phẩm  đã ngợi ca giá trị tình thần của con người ngay trên bờ vực cái chết. 

- Giới thiệu vấn đề nghị luận của bài viết: Vẻ đẹp tâm hồn người nông dân; cách nhìn cuộc đời, con người của  nhà văn. 

II. Phân tích 

1. Vẻ đẹp tâm hồn của người nông dân: 

- Hoàn cảnh sống: tăm tối, khốc liệt bởi cái đói và cái chết bủa vây. Người chết như ngả rạ. Ranh giới giữa sự sống và cái chết rất mong manh. Nhưng tâm hồn người nông dân vẫn dạt dào niềm khao khát sống, khao khát  hạnh phúc. Tâm trạng mọi người trong gia đình thay đổi tích cực vào buổi sáng hôm sau. 

* Vẻ đẹp tâm hồn con người đối lập với hoàn cảnh: 

- Lạc quan, yêu đời, tươi vui trong hoàn cảnh nạn đói:  

+ Tràng: cảm động, yêu thương, gắn bó với gia đình; trưởng thành và sống có trách nhiệm hơn. 

+ thị: hiền hậu, đúng mực, không còn vẻ chao chát, chỏng lỏn. 5 

+ Bà cụ Tứ: nhẹ nhõm, tươi tỉnh khác ngày thường, cái mặt bủng beo u ám của bà rạng rỡ hẳn lên. - Ý thức vun vén, xây dựng hạnh phúc gia đình:  

+ Tràng: xăm xăm chạy ra giữa sân, hắn cũng muốn làm một việc gì để dự phần tu sửa lại căn nhà. 

+ thị: đảm đang, ý thức bổn phận là vợ hiền, dâu thảo.  

+ Bà cụ Tứ: xăm xắn thu dọn, quét tước nhà cửa.  

=> Suy nghĩ của mọi người trong nhà: hình như ai nấy đều có ý nghĩ rằng thu xếp nhà cửa cho quang quẻ, nền  nếp thì cuộc đời họ có thể khác đi, làm ăn có cơ khấm khá hơn. 

- Yêu thương, hòa thuận và suy nghĩ tích cực về tương lai:  

+ Không khí đầm ấm, hòa hợp dù bữa ăn ngày đói rất thảm hại.  

+ Nói toàn chuyện vui, tính đến nuôi gà.  

- Nghệ thuật thể hiện vẻ đẹp tâm hồn người nông dân:  

+ Thủ pháp đối lập tương phản giữa tính cách và hoàn cảnh sống. 

+ Với ngôn ngữ mộc mạc mà tinh tế, Kim Lân bộc lộ tài năng xây dựng nhân vật khi họ cùng hoàn cảnh, cùng  chung tâm trạng vui sướng hạnh phúc nhưng mỗi người lại có cách biểu lộ cảm xúc riêng. 

+ Sự am hiểu tâm lí con người đã giúp ông có được những trang văn chân thực, cảm động. 

+ Nghệ thuật kể chuyện hấp dẫn, giọng điệu tự nhiên, không cầu kì, đậm phong thái của những con người nơi  vùng quê chất phác. 

- Đánh giá chung:  

+ Nhà văn Kim Lân không chỉ nói lên sự sống mỏng manh của con người trước nạn đói khủng khiếp mà quan  trọng hơn là đứng trên bờ vực của sự sống và cái chết vẻ đẹp của con người vẫn luôn tỏa rạng. Trong cái khốn  cùng, thiếu thốn, đói nghèo con người vẫn dành cho nhau những tình cảm chân thành và đáng trân trọng nhất. “Câu chuyện Vợ nhặt đầy bóng tối nhưng từ trong đó đã lóe lên những tia sáng ấm lòng”. (Hoài Việt)  

+ Tư tưởng nhân đạo mới mẻ của Kim Lân. 

2. Liên hệ chi tiết cuối truyện và rút ra nhận xét:  

- Chi tiết cuối truyện: Đám người đói và lá cờ đỏ trong óc Tràng vừa thể hiện chân thực nạn đói vừa cho thấy  tín hiệu rõ rệt của cách mạng. Hé mở, dự báo tương lai tươi sáng của người nông dân. 

- Nhận xét cách nhìn cuộc sống và con người của nhà văn:  

+ Cái nhìn tiến bộ của thế giới quan cách mạng: hiện thực cuộc sống luôn có sự vận động từ tăm tối, khốc liệt  tới ánh sáng tương lai.  

+ Cái nhìn giàu tình thương và nhân ái: trân trọng, nâng niu khát khao sống và khát vọng hạnh phúc của người  nông dân.  

III. Kết luận 

- Khái quát lại vấn đề. 

- Giá trị nội dung, nghệ thuật.